Tja, hoe begin je een artikel over meditatie. Hoe ga je iets uitleggen wat iets is wat eigenlijk ervaren moet worden. Hoe maak je aan iemand eigenlijk duidelijk wat je eigen innerlijke werkelijkheid is, wat voor een wonderlijk rijke wereld dat is.
Er bestaat veel verwarring over wat meditatie is. Steeds meer mensen voelen zich aangetrokken tot meditatie om te komen tot meer rust en ontspanning. In dit artikel zal ik proberen om vanuit mijn eigen ervaring met meditatie en als meditatieleider enige inzichten te delen.
Allereerst ga ik in op de vraag ‘wat is meditatie’. Hierna ga ik in op het nut van actieve meditatie technieken voor de mens van nu. Vervolgens reik ik een aantal behulpzame sleutels aan. En als laatste leg ik een techniek uit die je dan een tijd zou kunnen beoefenen.
Wat is meditatie?
Meditatie is eigenlijk zo simpel dat ons complexe op problemen en ingewikkeldheid geprogrammeerde hoofd er niet aan wil. Meditatie is een staat van zijn waarin je oordeelloos kunt zijn met elke ervaring die zich in je bewustzijn aandient. In deze staat van zijn is er geen keuze tussen goed of fout, positief of negatief, of andere tegenstellingen. Alles wordt ervaren zoals is het is, nu hier in dit moment.
Terwijl ik dit allemaal opschrijf kan ik mij bewust zijn van de directe ervaring van het moment. Allereerst is er een pijn in mijn nek, vervolgens een branderigheid in mijn maag en een mist rond mijn ogen. Verder ben ik me bewust van het tikken van mijn vingers op het toetsenbord en het geluid van het tikken in mijn oren. Verder hoor ik stemmen van mensen hier in Osho’s place, nu hoor ik de ventilator in de computer aangaan. Verder voel ik mijn voeten op de grond en ervaar ik een openheid boven op een hoofd en een helderheid in mijn weten. De woorden komen gewoon zonder dat ik bezig hoef te zijn met verzinnen van wat ik allemaal zou moeten schrijven. Ik voel me rustig en stabiel, en trots en blij dat ik dit mag schrijven. Ook is er een ondertoon van twijfel en oordeel naar mezelf; zo’n innerlijke stem die zegt “wie ben jij wel dat je dit kan en mag schrijven, wat weet jij er nu van”. Die stem is er maar ik bemoei me er niet mee. Ik laat alles er zijn en iets in me is steeds rustig. Dit rustpunt ervaart alles zoals het is; lichaamssensaties, gevoelens, emotie, gedachten, indrukken van buiten af. Deze innerlijke getuige, dat is wat meditatie is.
Meditatie is gewoon zijn met wat er is, zonder iets willen veranderen, zonder iets weg te willen maken. Meditatie is jezelf zien, ervaren zoals je bent in dat moment. Het moment dat je niets hoeft te veranderen of verbeteren aan jezelf, of de ervaring die je hebt. Het lijkt op de natuurlijke staat van zijn die we hadden als kind: open, spontaan, eerlijk, totaal, nieuwsgierig, krachtig en helemaal puur jezelf.
Meditatiebeoefening en het nut van Osho’s actieve technieken
Om deze staat van meditatie te ervaren is er oefening nodig. Oefening van ontspannen waakzaam zijn, en leren gadeslaan van de ervaring in het moment. Door de eeuwen heen is er veelheid van richtingen en stromingen ontstaan die werken met diverse technieken. Zo is er het boeddhisme wat werkt met de techniek van vipassana meditatie, het zen boeddhisme dat gebruikt maakt van zazen, diverse Yoga stromingen die meditatie beoefenen door het b.v. aannemen van diverse houdingen en daarin ontspannen, etc, etc.
De meeste van deze technieken zijn erg oud, 1000 tot 2500 jaar. Het zijn technieken die ontwikkeld zijn door en voor mensen die in toen leefden en niet nu in de 21ste eeuw. De mensen leefden toen in een heel ander ritme, meer in contact met de natuur en met hun lijf en hun hart, in tegenstelling tot de mens van nu.
De mens van nu leeft totaal anders. Wij staan 24 uur per dag bloot aan een zintuiglijk bombardement: tv, mobiele telefoon, internet, e-mail, radio, etc, etc. Het werk dat we doen en wat van ons gevraagd wordt, is hoofd-arbeid en geen lichaamsarbeid. Ons leven speelt zich daardoor voor een groot deel af in ons hoofd, terwijl het contact met ons lijf eigenlijk op zijn minst erg verstoort of zelfs helemaal afwezig is.
Hierdoor komt het dat wanneer de mens van nu overgaat tot beoefening van de oudere technieken dit vaak eindigt in een frustrerende poging met veel onrust. De enige laag die de beoefenaar dan ziet is de pauzeloze stroom van gedachten, die hem of haar nog verder wegneemt van de directe ervaring van het moment.
Ruim 30 jaar geleden werd deze waarneming gedaan de Indiase mysticus Osho Shree Rasjneesh. Tijdens de door hem geleide meditaties ontdekte hij dat de mens van nu niet in staat was om te mediteren. Er was teveel onrust in de mens. Vanuit deze observaties ontwikkelde hij de actieve meditaties.
Hij zag dat het probleem niet in de mensen zat, maar in de gebruikte methoden. En dus ontwikkelde hij methoden die rekening houden met onze chronische rusteloosheid en spanning: de Osho Actieve Meditaties. Is je lichaam rusteloos? Geef het de ruimte. Draait je brein op een te hoog toerental en maakt het overuren? Laat je brein zichzelf buiten adem raken met wartaal! Geven je emoties je hoofdpijn, maagpijn of slapeloze nachten? Breng ze tot ontlading door krachtige bewegingen en door catharsis: lachen, schreeuwen, huilen en zo voort.
De actieve of chaotische methoden zijn eigenlijk niet echt meditaties maar een manier om onszelf voor te bereiden voor meditatie. De diverse stappen in elke actieve meditatie techniek ontlasten ons zodat niets meer in de weg staat om ontspannen, stil, hier en nu, en alert te zijn. De actieve meditatie technieken kun je zien als een manier van afstemmen op jezelf.
Sleutels voor beoefening
Nu heb je een idee wat meditatie is en een paar sleutels voor de beoefening van meditatie. Meditatie vraagt om aarding, om contact met de aarde, met het nu, met je lichaam. Om twee redenen. Allereerst wordt iedere ervaring door je lichaam ontvangen en in je zenuwsysteem vertaalt en rondgestuurd. Dit hele proces is voelbaar in je lichaam. Dit hele proces gebeurt in het hier en nu. En meditatie gaat zijn over het hier en nu. Hoe meer contact je hebt met je lichaam, des te meer je in het nu kunt zijn, des te eenvoudiger kan meditatie ontstaan. Aarding zorgt er voor dat je uit je hoofd komt en zakt, dat je energie naar beneden gaat. Hierdoor vertraag je en is er weer meer contact met de realiteit van het nu, in je maar ook buiten je.
Meditatie is een ontspannen zijn met de ervaring van het moment. Het is de natuurlijke staat die je had als kind. Zonder doel, zonder verwachting helemaal opgaan in de ervaring. Alleen dit moment telt. Probeer of je tijdens de beoefening die open, spontane, onbevangen, nieuwsgierige kind kwaliteiten kunt aanspreken. Laat elk doel, of ‘serieus zijn’ varen. Immers dat doelgerichte serieuze volwassen zijn staat meditatie in de weg. Laat je masker, je rollen los, en wordt weer kind.
Zie elk moment dat je meditatie beoefend als een experiment waar je zelf zowel het object als ook de wetenschapper van het experiment bent. Je bent zowel het object als de getuige van wat er allemaal in en met dat object gebeurd; objectief maar ook een deel en vol opwinding van het experiment.
1.Doe het voor de pret
Mediteer voor de pret. Steeds weer nieuw, onbevangen en zonder doel of eis. Zonder positie in te nemen van hoe het moet zijn, of dit of dat moet gebeuren. En steeds als je dan wakker of bewust bent, dan vier je even feest. Dit zal ik uitleggen.
Je hoofd zal onmiddellijk bij de beoefening van de techniek een doel, of een norm stellen. Bijvoorbeeld dat je het hele uur bij elke fase van de techniek er helemaal moet zijn. Maar onthoud altijd dat je aan het oefenen bent om bewust of wakker te zijn! Dus niet, je “moet” nu al wakker zijn. Steeds weer zullen er momenten zijn dat je wakker bent, en dan ben je weer helemaal weg bij het moment. Steeds als je ziet dat je weg was bij het moment, is dat een moment, een ogenblik van bewustzijn. En in plaats van te luisteren naar die altijd oordelende stem van je criticus vier je even feest; hoera! ik ben weer een moment wakker, aanwezig en hier.
2.Wees totaal
Stop je hele energie steeds weer in elk moment. In onze westerse conditionering betekent totaal zijn, dat je er alles aan doet om het doel te bereiken. Als dat doel dan meer ontspanning of zelfs verlichting is gaan we heel erg ons best doen om dat doel te bereiken, zonder dat we overigens weten wat het is. Immers hoe ziet dat er uit verlichting of ontspanning, wat is dat eigenlijk? We gaan ons enorm inspannen, totdat dan dat vermeende doel is bereikt, en dan is er wel weer een volgend doel, en dan weer een, enzovoorts en zo verder. Dit proces is lineair en aan tijd en doel gebonden en heel vermoeiend. Zeker als dan niet eens duidelijk is hoe dat doel er uit ziet.
Dit is niet wat bedoeld wordt bij de beoefening van meditatie. Bij de beoefening van meditatie gaat het om het ‘in het moment’ zijn. Dat betekent dat je hele aandacht, je hele energie, in die ene handeling is, zonder doel, gewoon voor de pret. En omdat er geen doel is en omdat je het doet voor de pret, gebeurt er iets wonderlijks. Je kunt je ontspannen. Immers als er geen doel of specifieke vorm is dan kun je gewoon je eigen gang gaan, en genieten van de ervaring in plaats van hard te werken voor een bepaald doel. En als je dan meer ontspant komt er meer energie vrij. En meer energie betekent meer aandacht, meer totaliteit, meer ontspanning, meer energie, meer aanwezigheid, etc, etc. En dit cyclische proces brengt je steeds meer in het hier en nu.
3.Wees de ervaring en ervaar
Ga helemaal op in de ervaring, en laat je lichaam de baas zijn. Je lichaam geeft de toon aan. Stop alles wat je hebt in dat ene moment, steeds weer. Ga naar je eigen interne kookpunt. Immers als jij kookt is er een kans tot transformatie. Net zoals water transformeert van vloeibaar naar gasvorm, zo transformeert de mens van de ene naar de andere vorm als hij inwendig naar het kookpunt gaat.
4.Normaal doen
En dan als laatste betekent meditatie gewoon normaal doen. Meditatie betekend gewoon jezelf zijn, je ware aard laten zien, zonder maskers of spelletjes. Je zou ook kunnen zeggen, wat doe je als je wakker wordt? Opstaan en ontbijt maken. En zo is het ook met meditatie. Je wordt wakker en neemt die kwaliteit mee in je dagelijks leven. Om meer ontspannen te zijn of meer jezelf te zijn hoef je jezelf niet op te sluiten in een klooster of naar India te gaan. Meditatie is een kwaliteit die langzaam wakker wordt en dan ineens is hij er. De wereld waar je in leeft is de beste leerschool om de kwaliteit werkelijk mee te nemen en te leven.
Sluit je aan bij een groep, en heb toewijding naar je eigen beoefening. Dan kun jij ook gaan in de wereld, en heeft de wereld geen grip meer op je. Jij gaat jou weg in contact met je ware aard, terwijl je gewoon, simpel jezelf bent.
Een techniek om uit te proberen
Probeer de een van de volgende techniek eens uit. Wat je nodig hebt is een ruimte waar je in ieder geval niet gestoord wordt, een kookwekker en een stoel. De techniek heet “No Mind” meditatie, en maakt van wartaal als middel om je hoofd leeg te maken. Om te begrijpen wat het nut is van deze techniek hier enige achtergrond informatie.
Je denken is de hele dag bezig; benoemen, labelen, oordelen, analyseren, vergelijken, het gaat maar door. En dat doet je denken in woorden. Als je goed oplet zul merken dat er een pauzeloze stroom aan woorden door je hoofd gaat. Het is een stroom die vaak ook nog doorgaat wanneer je gaat slapen. Het is deze stroom van woorden, die je onrustig houd, en je steeds weer weghaalt bij de ervaring van het moment.
Daarom gebruik eens een tijdje de No Mind techniek. Voordat je gaat slapen doe je het volgende: ga zitten op een stoel, of op de rand van je bed, en begin onzinnige geluiden uit te slaan. Zet elke gedachte die je hebt om in een taal die je niet kent; wartaal. Spreek hardop en laat je helemaal opgaan in de wartaal. Als je wilt bewegen, beweeg dan, als je wilt lachen dan lach je, als je wilt huilen dan huil je, geef alle ruimte aan dit uiten in wartaal. Alles is toegestaan zolang je maar geen taal spreekt die je kent. Val niet stil en blijf gewoon doorgaan. Als er geen wartaal komt, zeg dan lalala of zoiets en ga weer verder. Dit uiten in wartaal zal het actieve deel van je denken langzaam doen verstillen. Doe dit 10 tot 20 minuten.
En dan na 20 minuten ga je zitten. Blijf dezelfde tijd gewoon zitten. Waakzaam, alert, ontspannen, en doe niets. Alleen maar gadeslaan, zonder oordeel, zonder doel of verwachting. Van moment tot moment de ervaring door je heen laten gaan. En als da deze tijd voorbij is, dan ga je gewoon liggen en slapen.
Sluiting
Meditatie is het grootste avontuur wat je als mens met jezelf kunt aangaan. Het is een speurtocht naar je wie je echt bent, een “ont-wikkelen” van je ware aard. Het is alle kind kwaliteiten in jezelf herontdekken en ruimte geven. Het is een reis van worden, naar zijn: zijn wie je eigenlijk al bent, maar door alles wat je moest worden, niet meer kon zijn.
Het is tocht die je terugbrengt naar het meest eenvoudige dat er bestaat: gewoon jezelf zijn, nu hier in dit moment, zonder oordeel, zonder verwachting, zonder iets te willen veranderen. Het is gewoon zien en accepteren wat er is in het moment, en daarmee zijn.
Voor mij is meditatie een reis die nog maar net begonnen is en die mijn leven dagelijks verrijkt. Het is een reis die ik graag deel met iedereen die een interesse en nieuwsgierigheid heeft naar meditatie. Daarom trek je stoute schoenen aan, sluit je ogen en ga naar binnen. Stap je eigen innerlijke wereld in en wacht, wacht op wat er zich steeds weer van moment tot moment aan je openbaart.
Veel plezier met je reis en wellicht tot ziens bij een van de cursussen.
Lucas van Gool